15 Haziran 2019 Cumartesi
Nogales kenti düz bir sınırla birbirinden ayrılır. Sınırın bir yanına baktığınızda Arizona eyaleti, Santa Cruz bölgesine (county) bağlı Nogales kentini görürsünüz. Oldukça gelişmiş olan bu kentte genç nüfusun büyük bir kısmı okula gider. Yetişkinler de en az lise mezunudur. Kent nüfusunun geneli sağlıklıdır ve yaşam süreleri, dünya genelindeki ortalamanın üzerindedir. Kent sakinlerinin çoğu 65 yaş üzeridir. Hane başına düşen ortalama yıllık gelir miktarı 30 bin dolar civarındadır. 2010 yılında yapılan son nüfus sayımına göre, kentin nüfusu 20.837 kişiden oluşmaktadır. ¹ Devlet; elektrik dağıtım ağı, telefon hattı, kanalizasyon sistemi, halk sağlığı, yol ağı, yasa ve asayişin sağlanması gibi temel insanî hakların yanında, ağırlıklı olarak 65 yaş üzeri yaşlıların yararlandığı, Medicare isimli başarılı bir sağlık sigortası sistemi de tahsis etmiştir.² Nogales Arizona halkı, can ve mal güvenliği konusunda da devlet güvencesi altındadır. Endişe ve korku içerisinde olmadan, yatırım yapabilir ve gündelik işleriyle meşgul olabilirler. Zaman zaman meydana gelen yolsuzluklara ve yetersizliklere rağmen, mevcut hükumetin halka hizmet etmek zorunda olduğu bilinciyle hareket ederler. Belediye başkanlarını, kongre üyelerini ve senatörlerini değiştirmek için oy kullanabilirler. Aynı şekilde, ülkelerini kimin yöneteceğinin belirlendiği başkanlık seçimleri için de sandığa gidebilirler. Demokrasi, onlar için olağandır.
Yalnızca birkaç adım uzaklıkta olan sınırın diğer bir yanına baktığınızda ise neredeyse her şeyiyle farklı bir kent görürsünüz. Nogales Sonora halkı, bağlı olduğu ülkenin diğer bölgelerine nispeten daha nezih bölümünde yaşasalar da hane başına düşen yıllık gelir miktarı, sınırın diğer tarafındaki Nogales Arizona'dakinin yarısından bile az düzeydedir. 2010 yılında yapılan son nüfus sayımına göre, kentin nüfusu 220.292 kişiden oluşmaktadır. ³ Genç nüfus, çoğunlukla okula gitmez ve yetişkinlerin çoğu lise diplomasına dahi sahip değildirler. Bebek ölüm oranı oldukça yüksektir. Halk, genel sağlık hizmetlerinden yeterli derecede faydalanamaz. Dolayısıyla da sınırın diğer ucundaki komşularına kıyasla yaşam süreleri düşüktür. Yasa ve asayiş durumu kötüdür, suç oranı bir hayli yüksektir. Yatırım yapmak ve iş kurmak oldukça risklidir. Bir işletmenin faaliyete geçebilmesi için gerekli izinlerin alındığı kurumlara ya da kişilere rüşvet verilmesi gerekir. Nogales Sonora halkı, başarısız siyasetçilerin yaptığı yolsuzlukları görmezden gelmekle yükümlüdür. Demokrasi, onlar için yeni ve eksik bir deneyimdir.
Bir elmanın iki yarısı olan Nogales Arizona ve Nogales Sonora, nasıl oluyor da birbirlerinden bu kadar farklı olabiliyor? Coğrafi ya da iklimsel herhangi bir fark söz konu değil. Sağlık koşulları farklı olsa da bölgedeki hastalık türleri farklılık göstermiyor. Amerika Birleşik Devletleri, Nogales Arizona'da yaşayan halk için kaliteli bir sağlık sistemi sunarken; Meksika, Nogales Sonora'da yaşayan halk için düzgün işleyen sağlık sistemi bile sunamıyor. Sınırın iki yanındaki bu insanların ataları aynı, aynı yemekleri yemekten ve aynı müzikleri dinlemekten keyif alıyorlar. Kültürleri arasında da bir fark yok. “Aynı ama farklı" olan şey, tahmin edeceğiniz gibi kenti ikiye ayıran beşerî sınır. Bir kentin iki farklı bölgesinde yaşayan insanlar için hayat kolay ya da zor olabiliyor. Peki, Amerika Birleşik Devletleri, halkı için elverişli bir yaşam sunabilirken, Meksika ya da diğer Latin Amerika ülkeleri neden bunu sağlayamıyor? Bu sorunun yanıtı, erken sömürgecilik döneminde farklı toplumların oluşum biçimlerinde yatmaktadır.
Kaynak: Acemoğlu Daron ve James A. Robinson, Ulusların Düşüşü, İstanbul 2019, s.15-17.
Yalnızca birkaç adım uzaklıkta olan sınırın diğer bir yanına baktığınızda ise neredeyse her şeyiyle farklı bir kent görürsünüz. Nogales Sonora halkı, bağlı olduğu ülkenin diğer bölgelerine nispeten daha nezih bölümünde yaşasalar da hane başına düşen yıllık gelir miktarı, sınırın diğer tarafındaki Nogales Arizona'dakinin yarısından bile az düzeydedir. 2010 yılında yapılan son nüfus sayımına göre, kentin nüfusu 220.292 kişiden oluşmaktadır. ³ Genç nüfus, çoğunlukla okula gitmez ve yetişkinlerin çoğu lise diplomasına dahi sahip değildirler. Bebek ölüm oranı oldukça yüksektir. Halk, genel sağlık hizmetlerinden yeterli derecede faydalanamaz. Dolayısıyla da sınırın diğer ucundaki komşularına kıyasla yaşam süreleri düşüktür. Yasa ve asayiş durumu kötüdür, suç oranı bir hayli yüksektir. Yatırım yapmak ve iş kurmak oldukça risklidir. Bir işletmenin faaliyete geçebilmesi için gerekli izinlerin alındığı kurumlara ya da kişilere rüşvet verilmesi gerekir. Nogales Sonora halkı, başarısız siyasetçilerin yaptığı yolsuzlukları görmezden gelmekle yükümlüdür. Demokrasi, onlar için yeni ve eksik bir deneyimdir.
Bir elmanın iki yarısı olan Nogales Arizona ve Nogales Sonora, nasıl oluyor da birbirlerinden bu kadar farklı olabiliyor? Coğrafi ya da iklimsel herhangi bir fark söz konu değil. Sağlık koşulları farklı olsa da bölgedeki hastalık türleri farklılık göstermiyor. Amerika Birleşik Devletleri, Nogales Arizona'da yaşayan halk için kaliteli bir sağlık sistemi sunarken; Meksika, Nogales Sonora'da yaşayan halk için düzgün işleyen sağlık sistemi bile sunamıyor. Sınırın iki yanındaki bu insanların ataları aynı, aynı yemekleri yemekten ve aynı müzikleri dinlemekten keyif alıyorlar. Kültürleri arasında da bir fark yok. “Aynı ama farklı" olan şey, tahmin edeceğiniz gibi kenti ikiye ayıran beşerî sınır. Bir kentin iki farklı bölgesinde yaşayan insanlar için hayat kolay ya da zor olabiliyor. Peki, Amerika Birleşik Devletleri, halkı için elverişli bir yaşam sunabilirken, Meksika ya da diğer Latin Amerika ülkeleri neden bunu sağlayamıyor? Bu sorunun yanıtı, erken sömürgecilik döneminde farklı toplumların oluşum biçimlerinde yatmaktadır.
Kaynak: Acemoğlu Daron ve James A. Robinson, Ulusların Düşüşü, İstanbul 2019, s.15-17.